၁၃၇၃ ခုနှစ်၊ သီတင်းကျွတ်လပြည့်ကျော် ၉ ရက်၊ ၂၀၁၁ ခုနှစ်၊ စက်တင်ဘာလ ၂၁ ရက်၊ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့။
အဲဒီနေ့ မိုးနှောင်းပိုင်းဆိုတော့လည်း ဆရာတို့ဆီမှာ ရေမိုးကလည်း သဲသဲမဲမဲကို ရွာနေတာ။ ဒီတော့ ဒီဘက်ကတော့ အခု သဟဇာတငယ် ပို့ချလာလိုက်တာ ဘယ်ပစ္စည်းတွေ ပြီးသွားသလဲဆိုလို့ရှိရင် ဟေတု၊ အဓိပတိ၊ ကံ၊ အာဟာရဆိုတဲ့ လေးပစ္စည်း ပြီးသွားတယ်။ အဲဒီတော့ ဣန္ဒြိယကို ဒီနေ့သွားရအောင်။ ဣန္ဒြိယ၊ ဈာန၊ မဂ္ဂ သွားရအောင်ပေါ့။
အဲဒီတော့ ကိုယ်တော်တို့ရဲ့ စာအုပ် စာမျက်နှာ(၂)မှာ သဟဇာတိန္ဒြိယပစ္စည်းရဲ့ သုဒ္ဓသင်္ချာ ပါတယ်။ စာမျက်နှာငါးမှာက သဟဇာတိန္ဒြိယပစ္စည်းရဲ့ ပါဠိတော် ပါတယ်။ စာမျက်နှာရှစ်မှာက သဟဇာတိန္ဒြိယပစ္စည်းရဲ့ အရကောက်ပါတယ်ပေါ့ဗျာ။ အဲဒီတော့ စာမျက်နှာနှစ်မှာဆိုလို့ရှိရင် သဟဇာတငယ်ခုနစ်ပါးတို့ရဲ့ သုဒ္ဓသင်္ချာတွေကို စုပေါင်းပြထားလိုက်တယ်။ စာမျက်နှာငါးမှာဆိုလို့ရှိရင် သဟဇာတငယ်ခုနစ်ပါးတို့ရဲ့ ပါဠိတော်ကို စုပေါင်းပြထားလိုက်တယ်။ စာမျက်နှာရှစ်မှာဆိုရင် သဟဇာတငယ်ရှစ်ပါးတို့ရဲ့ အရကောက်ကို စုပေါင်းပြီးတော့ ပြထားလိုက်တယ်။
အဲဒီတော့ စုပေါင်းပြီးတော့ ပြထားလိုက်တဲ့အတွက်ကြောင့် ကျစ်ကျစ်လစ်လစ် ချုပ်ချယ်ထားတဲ့ အရာဝတ္ထုဟာ အရှင်ဘုရားတို့ သင်ရပြုရ မလွယ်ကူဘူးလား။ လွယ်ကူတယ်။ တော်တော်ကြီးပါပဲ။ လွန်ခဲ့တဲ့ ဟေတု၊ အဓိပတိ၊ ကံ၊ အာဟာရကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် "ကုသလော ဓမ္မော ကုသလဿ ဓမ္မဿ ဟေတုပစ္စယေန ပစ္စယော" ဆိုလို့ရှိရင်လည်းပဲ (ကတ္တာပုဒ်အရကား) သမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓာ တို့နှင့်တကွသော ကုသိုလ်စိတ်၊ စေတသိက်တို့နှင့် စိတ္တက္ခဏတစ်ခု၌ဖြစ်သော ဒွိဟိတ်ဖြစ်လျှင် အလောဘ၊ အဒေါသ၊ တိဟိတ်ဖြစ်လျှင် အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟ ဤဟိတ်နှစ်ပါး၊ သုံးပါးသည် ပစ္စည်းတရားရ၏။
တကယ်လို့များ အဓိပတိဆိုလို့ရှိရင် သမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓာတို့နှင့်တကွသော ကုသိုလ်စိတ်၊ စေတသိက်တို့နှင့် တစ်ခုတည်းသော စိတ္တက္ခဏ၌ရှိသော အဓိပတိလေးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးသည် ပစ္စည်းတရားရ၏။ နောက် ကမ္မပစ္စည်း ကောက်စဉ်ကာလကဆိုလို့ရှိရင်လည်း "ကုသလော ဓမ္မော..." အရကောက်၌ သမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓာတို့နှင့်တကွသော စိတ်၊ စေတသိက်တို့နှင့် စိတ္တက္ခဏတစ်ခု၌ရှိသော စေတနာသည် ပစ္စည်းတရားရ၏။ တကယ်လို့ အာဟာရကောက်မယ်ဆိုလို့ရှိရင်လည်း ကိုယ်တော်တို့ ကောက်ခဲ့ပြီးသားပဲ။ "ကုသလော ဓမ္မော..." အရကောက်၌ သမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓာတို့နှင့်တကွသော ကုသိုလ်စိတ်၊ စေတသိက်တို့နှင့် စိတ္တက္ခဏတစ်ခု၌ရှိသော ဖဿ၊ စေတနာ၊ ဝိညာဏ်ဟူသော နာမ်အာဟာရ သုံးပါးသည် ပစ္စည်းတရားရ၏။ အဲဒီလောက်ပြောလိုက်ပြီဆိုရင် ဟိုဘက်က ဣန္ဒြိယလည်းပဲ ရှစ်ပါးသိရောပေါ့ဗျာ။ ဈာနကလည်း ငါးပါး၊ မဂ္ဂကလည်း ရှစ်ပါး သိတယ်မဟုတ်လား။
ဣန္ဒြိယဆိုလို့ရှိရင်လည်း အခုကောက်ရတော့မယ့် ဥစ္စာက နာမက္ခန္ဓာတို့နှင့်တကွဖြစ်သော ကုသိုလ်စိတ်၊ စေတသိက်တို့နှင့် ဧကုပ္ပါဒနိရောဓဖြစ်သော စိတ္တက္ခဏတစ်ခု၌ရှိသော ရှစ်ပါးကို သရုပ်ဟောလိုက်မယ်လေ။ ကိုယ်တော်တို့ ရပြီးသားပဲ စာမျက်နှာနှစ်ကလေ။ ဇီဝိတ၊ ဝေဒနာ၊ သဒ္ဓါ၊ ဝီရိယ၊ သတိ၊ ဧကဂ္ဂတာ၊ ပညာဟုဆိုအပ်သော နာမ်ဣန္ဒြေတရားကိုယ်ရှစ်ပါးသည် ပစ္စည်းတရားရ၏။ ဪ... ဟိုဘက်က ဈာနဆိုလို့ရှိရင်လည်းပဲ စိတ္တက္ခဏတစ်ခု၌ရှိသော ဝိတက်၊ ဝိစာရ၊ ပီတိ၊ ဝေဒနာ၊ ဧကဂ္ဂတာဆိုသော ဈာနင်တရားကိုယ်ငါးပါးသည် ပစ္စည်းတရားရ၏။ ဟိုဘက်က မဂ်ဆိုလည်း သရုပ်ဟောလိုက်ရုံပဲ မဟုတ်ဘူးလား။ အိုး... ဒီလောက်လွယ်တာ ဘာရှိသေးတုန်း။ ဘုန်းကြီးနဲ့ ပဋ္ဌာန်းဆို ဒီလိုကြတော့လည်း လွယ်လှချည်လားဘုရားပေါ့။ လွယ်ဘူးလား။
ကိုင်း... ဒါဖြင့် ဒီနေ့အခု ဣန္ဒြိယပစ္စည်းကို သွားမှာဖြစ်တယ်။ ဒါကြောင့်မို့လို့ အခု စာမျက်နှာနှစ်က ဣန္ဒြိယ၊ သဟဇာတိန္ဒြိယပစ္စည်းရဲ့ သုဒ္ဓသင်္ချာ၊ စာမျက်နှာငါးက သဟဇာတိန္ဒြိယပစ္စည်းရဲ့ ပါဠိတော်။ အဲဒါပြီးပြီဆိုလို့ရှိရင် တပည့်တော်က ကိုယ်တော်တို့ကို ဟိုနေ့က အကြွေးလေး ပြန်ဆပ်မှာပေါ့ဗျ။ အဓိပတိလေးပါး အကြွေးလေး ရှိတယ်မဟုတ်လားဗျ။ ကိုင်း... အဲဒီအကြွေးလေးကိုလည်းပဲ အဓိပတိလေးပါး အကျဉ်းချုပ်ကလေး ပြောတာပေါ့။ ဟုတ်လားဗျာ။
ဒါကြောင့်မို့လို့ ဣန္ဒြိယပစ္စည်း၊ စာမျက်နှာနှစ်က ဣန္ဒြိယပစ္စည်းရဲ့ သုဒ္ဓသင်္ချာ၊ စာမျက်နှာငါးက ဣန္ဒြိယပစ္စည်းရဲ့ ပါဠိတော်။ အဲဒါပြီးကြမှ တပည့်တော်က ကြားထဲက အရမကောက်သေးဘဲနဲ့ ဘာလို့ပွင့်ပြောမယ်ဆိုရင်... ဟုတ်ပြီ ဟုတ်ပြီ။ ကိုင်း... ဒီလိုဆိုလို့ရှိရင် စာမျက်နှာနှစ်ကိုကြည့်ပြီးတော့ သဟဇာတိန္ဒြိယပစ္စည်း သုဒ္ဓသင်္ချာကို ဟောကြည့်မယ်ဗျာ။
မှန်ပါ့ဘုရား... အဲဒီ ဣန္ဒြိယပစ္စည်းရဲ့ တရားကို မကောက်ခင် ခုနကပြောခဲ့သလိုပေါ့၊ ပြီးခဲ့တဲ့၊ ကောက်ပြီးခဲ့တဲ့ အဓိပတိပစ္စည်းရဲ့ အဓိပ္ပာယ်လေးအကျဉ်းကို သွားရအောင်။ အဲဒီတော့ အဓိပတိလေးပါး၊ ဆန္ဒာဓိပတိ၊ ဝီရိယာဓိပတိ၊ စိတ္တာဓိပတိ၊ ဝီမံသာဓိပတိဆိုပြီးတော့ အဓိပတိလေးပါး။ အဲဒီတော့ ကိုယ်တော်တို့အခု "ဆန္ဒဝတော၊ ဝီရိယဝတော၊ စိတ္တဝတော" အစရှိသည်အားဖြင့် ဆန္ဒစောမှ ဘဝဟာ အောင်မြင်ပါတယ်။ ဝီရိယစောမှ အောင်မြင်တယ်။ နောက် ဘာစောမှ... စိတ်စောမှ ဘဝဟာ အောင်မြင်နိုင်တယ်။ နောက် အထွတ်အထိပ်သို့ရောက်ဖို့က နောက်ဆုံးဘက်က အထွတ်တင်ထားတာက ပညာ။ ပညာပါမှ အောင်မြင်တယ်ပေါ့ဗျာ။
ဒါကြောင့် အရှင်ဘုရားတို့၊ ဤတရားတို့သည်ကား ခပ်သိမ်းသော ဘဝရဲ့ အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ကြောင်းတရားလေးပါး ဟုတ်လားဗျာ။ ကိုယ်တော်တို့ အခု အဲဒီတရားလေးပါးကိုပဲ သမာပတ်ပိုင်းကျလို့ရှိရင် ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါးဆိုတာ ဟုတ်လားဗျ။ ဣဒ္ဓိပါဒ်တဲ့။ အဲဒါ ဘဝရဲ့အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ကြောင်းပဲ။ အဲဒီလေးပါးမပါဘဲနဲ့ ဘဝရဲ့အထွတ်အထိပ်သို့ မရောက်နိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့်မို့ ဆန္ဒာဓိပတိ၊ ပထမအနေနဲ့ ဘာရှိရမှာလဲဆိုလို့ရှိရင် ဆန္ဒရှိရမယ်။ အဲဒီဆန္ဒကလည်းပဲ သာမန်ဆန္ဒမျိုးမဟုတ်ဘူး။ အဓိပတိထိုက်တဲ့ ဆန္ဒမျိုး။ ဘယ်လိုထိုက်တဲ့ ဆန္ဒမျိုး... အဓိပတိထိုက်တဲ့ ဆန္ဒမျိုး။
ဟိုးတုန်းက တောထွက်ကြီးတစ်ပါးရဲ့ ဆန္ဒမျိုးဆိုရင်တော့ မကောင်းဘူးပေါ့ဗျာ။ ဟိုးတုန်းက တောထွက်ကြီးတစ်ပါးရှိသတဲ့။ အဲဒါ အင်းဝခေတ်က၊ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ ကျော်လောက်က ကိုယ်တော်တို့ ဗားကရာဆရာတော် ဦးပုဓ်ပေါ့။ ဆရာတော်ဦးပုဓ်ဆိုတာက အလွန်တရာမှ စာပေတတ်ကျွမ်းရုံနဲ့မကဘူး၊ အနေအထိုင် အကျင့်သီလ အလွန်တရာမှ ကောင်းတယ်။ ကိုယ်တော်တို့ ခုဒ္ဒသိက္ခာဋီကာရဲ့ နိသယနိဂုံးကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် ဆရာတော်ကို အလွန်တရာမှ လေးစားကြည်ညိုသွားလိမ့်မယ်။ သွေးဝမ်းတွေသွားနေတဲ့အချိန်အခါမှာ၊ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ရောဂါတွေခံစားနေရတဲ့အချိန်အခါမှာကိုပဲ ဒီခုဒ္ဒသိက္ခာကို ရေးခဲ့တာပါတဲ့။ ဒါကြောင့်မို့လို့ နောင်လာနောင်သား ရဟန်းတော်များအနေနဲ့လည်းပဲ ဒီခုဒ္ဒသိက္ခာ သို့မဟုတ် "ခါသုံးခေါင် တစ်ခေါင်ခေါင်ကို ဖမ်းနိုင်ကြပါစေ" လို့ ဆန္ဒပြုသွားတယ်။
ခါသုံးခေါင် တစ်ခေါင်ခေါင် ဖမ်းနိုင်ရမယ်ဗျ။ ဘယ်လိုပါလိမ့်။ ခါသုံးခေါင်ဆိုတာ သိလား။ ဟင်... ခါသုံးခေါင်ဆိုတာ ဆရာတော်ဦးပုဓ်ကတော့ ခါသုံးခေါင် တစ်ခေါင်ခေါင် ဖမ်းစေရမယ်တဲ့။ ရှေးဆရာတော်တွေက ခါသုံးခေါင်လို့ သုံးနှုန်းပါတယ်။ အဲဒီခါသုံးခေါင်က ဟုတ်လား... ခါအကြီး၊ ခါအလတ်၊ ခါအငယ်။ သိလား။ အကြီးခေါင်ဆိုတာက ကင်္ခါဝိတရဏီပေါ့ဘုရား။ အလတ်ခေါင်ဆိုတာက ခုဒ္ဒသိက္ခာ။ အငယ်ခေါင်ဆိုတာက ကိုယ်တော်တို့ မူလသိက္ခာပေါ့။ ဟုတ်လားဗျ။ သာသနာတော်မှာနေတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ခါသုံးခေါင် တစ်ခေါင်ခေါင် ဖမ်းလို့ရမယ်ပေါ့။
အဲဒီတော့ တောထွက်ကြီးက... အဲဒီလို မရပ်မနားကြိုးစားတဲ့ ဆရာတော်ဦးပုဓ်ပေါ့ဗျာ။ အလွန်တရာမှ ကြိုးစားတဲ့ဆရာတော်။ အဲဒီတော့လည်းပဲ ညောင်ကန်ရပ်ဒေသမှာ နေရင်းသားနဲ့ကိုပဲ နန်းမတော်မယ်နုကနေပြီးတော့ ခေါ်ပြီးတော့၊ ပင့်ပြီးတော့ ကိုးကွယ်ရလောက်အောင် ဒီကိုယ်တော်ကြီးက ပါရမီပါပဲ။ တောင်သမန်အင်းကို ဖြတ်သွားလိုက်တဲ့အခါမှာ အဲဒီ အင်းဝတံတားပေါ်က လှမ်းကြည့်လိုက်မယ်ဆိုလို့ရှိရင် အရှေ့တောင်ယွန်းယွန်းကို ကြည့်လိုက်မယ်ဆိုရင် နို့နှစ်ရောင် မယ်နုအုတ်ကျောင်းကြီးကို လှမ်းမြင်ရတယ်ဗျာ။ ဟုတ်လားဗျ။ အဲဒီအုတ်ကျောင်းကြီးဟာ ဆရာတော်ဦးပုဓ် သီတင်းသုံးခဲ့တဲ့ကျောင်းကြီးပေါ့ဗျာ။ မယ်နုအုတ်ကျောင်းဆိုတာ အခုထိရှိသေးတယ်။ ကိုယ်တော်တို့ရေ... အဲဒါ အင်းဝတံတားပေါ်က လှမ်းကြည့်လိုက်ရင် ထင်ထင်ရှားရှား၊ မန္တလေးဘက်ကမ်းဘက်က လှမ်းကြည့်လိုက်လို့ရှိရင် အဲဒီကျောင်းကြီးကို တစ်ခါတည်း ဖွေးဖွေးနဲ့ နို့နှစ်ရောင်ကြီး လှမ်းပြီးတော့ မြင်နေရတာ။ အဲဒီကျောင်းမှာ ပင့်ဖိတ်ပြီးတော့ သီတင်းသုံးစေခဲ့တာ။
အဲဒီတော့ တောထွက်ကြီးက ပြောသတဲ့။ သူ့အနေအထားကလည်း ကြည့်စမ်းပါဦးဗျာ။ ဆွမ်းကို သပိတ်တစ်လုံးစာစားပြီးတော့ တစ်နေကုန်အိပ်လိုက်တာ။ ဟုတ်လား... စားလိုက်တာက သပိတ်တစ်လုံး၊ အိပ်လိုက်တာက တစ်နေ့လုံး။ တစ်နေ့လုံးအိပ်ပြီးကာကျတော့ သင်္ကန်းကို ခေါင်းမြီးခြုံရာကနေ လှည့်ကာကျတော့ လက်တွေခြေတွေဆန့်ပြီးတော့ "ငါ... ဆရာတော်ဦးပုဓ်လို စာတတ်ရင် ကောင်းမှာပဲ" တဲ့။ သူ့ဆန္ဒက... သူ့ဆန္ဒက ဘာတဲ့လဲ... "ဆရာတော်ဦးပုဓ်လို စာတတ်ချင်တယ်" တဲ့။
ထိုကဲ့သို့သော ဆန္ဒမျိုးက အဓိပတိထိုက်ပါ့မလား။ အဲဒီဆန္ဒမျိုးနဲ့ ဘာမှ အသုံးဝင်မှာမဟုတ်ဘူး။ အဲဒီလိုဆန္ဒမျိုးတွေနဲ့တော့ ဘဝမှာ ဘာမှဖြစ်မလာနိုင်ဘူး။ ဒါကြောင့်မို့လို့ ရှေးက ဆရာများက "တကယ်ဖြစ်ချင်ရင် တကယ်လုပ်ရမယ်" ဟု ဆိုကြခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသည်မှာ အဓိပတိတရားလေးပါးကို ရည်ညွှန်းနေခြင်းဖြစ်သည်။ တကယ်ဖြစ်ချင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဘာလုပ်ရမှာပါလိမ့်။ တကယ်လုပ်ရမည်။ လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ အရေးကြီးသည်။ ကိုယ်တော်တို့ ဘာဖြစ်ချင်သလဲ။ ဖြစ်ချင်တဲ့အတိုင်းအတာ၊ မိမိနှင့်ထိုက်တန်သည့် အတိုင်းအတာကို ပြောကြည့်ပါ။ ဖြစ်နိုင်မည့်နည်းလမ်းများကို ဆရာပေးနိုင်တာ အများကြီးရှိသည်။ ကိုယ်တော်တို့က စာချတန်းအောင်မြင်ချင်သလား၊ ဒါမှမဟုတ် စာရေးဆရာဖြစ်ချင်သလား၊ ဒါမှမဟုတ် အဆိုတော်ပဲဖြစ်ချင်သလား၊ ဓမ္မကထိကပဲဖြစ်ချင်သလား။ တကယ်ဖြစ်ချင်တယ်ဆိုလို့ရှိရင် အဲဒီလမ်းကြောင်းပေါ်သို့ တင်ပေးလိုက်မည်၊ လျှောက်လှမ်းဖို့သာ လိုသည်။
ကိုယ်တိုင်တကယ်မလုပ်ဘဲနဲ့၊ လောကမှာ ဘာမှတကယ်အကောင်အထည်မဖော်ဘဲနဲ့ ဘာမှမဖြစ်နိုင်ဘူး။ မိမိနှင့်ထိုက်တန်တဲ့လုပ်ငန်းကို တကယ်လုပ်ကြည့်လိုက်ပါ။ မခက်ခဲပါဘူး။ သို့သော် လကိုတက်မည်ဆိုလျှင်တော့ လှေကားထောင်ပေးမည့်ပုဂ္ဂိုလ် ရှိဖို့မလွယ်ဘူး မဟုတ်လား။ အဲဒီလိုတော့ မဖြစ်နိုင်ဘူးပေါ့။ မိမိနှင့်ထိုက်တန်တဲ့ကိစ္စကို ဆန္ဒရှိလျှင်၊ ဝီရိယရှိလျှင် ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ သို့သော် ငပျော့၊ ငပျင်းဆိုလို့ရှိရင်တော့ ဘာမှမဖြစ်နိုင်ဘူး။ ပျင်းရိနေလျှင် လောကမှာ ဘယ်အရာမှ အဓိပတိမထိုက်နိုင်ဘူး။
ထိုကဲ့သို့သော ဆန္ဒမျိုးသည် လောက၌ ဘာမှအသုံးမဝင်ပါ။ သုမေဓာရှင်ရသေ့တို့၏ ဆန္ဒမျိုး ဖြစ်ရမည်။ သုမေဓာရှင်ရသေ့သည် ဘုရားဖြစ်ရန် ဆန္ဒပြုခဲ့သည်။ သူ၏ဆန္ဒများ မည်မျှပြင်းပြသလဲဆိုလျှင် သုမေဓာရှင်ရသေ့ဘဝ၌ ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရားထံမှ နိယတဗျာဒိတ် ခံယူခဲ့သည် မဟုတ်လား။ ဟိုတုန်းက ပြောခဲ့ဖူးသည့်အတိုင်း ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရမ္မဝတီနေပြည်တော်ကြီးသို့ ကြွလာခဲ့သည်။ ထိုအခါ သံဃာတော်ပေါင်း လေးသိန်းနှင့်ပြည့်စုံသည်ဟု ပြောဖူးသည်။ နိယတဗျာဒိတ်ကို ခံယူမည့် ပုဂ္ဂိုလ်သည် အင်္ဂါရှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံရသည်။
နိယတဗျာဒိတ်ရရန် လိုအပ်သော အင်္ဂါရှစ်ပါးမှာ -
၁။ မနုဿတ္တံ - လူဖြစ်ရမည်။
၂။ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ - ယောက်ျားစင်စစ် ဖြစ်ရမည်။
၃။ ဟေတု - ထိုဘဝ၌ပင် ရဟန္တာဖြစ်နိုင်သော ဉာဏ်ပညာ (တိဟိတ်ပုဂ္ဂိုလ်) ရှိရမည်။
၄။ သတ္ထာရဒဿနံ - သက်တော်ထင်ရှား ဘုရားရှင်ကို ကိုယ်တိုင်ဖူးတွေ့ရမည်။
၅။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ - ရသေ့ သို့မဟုတ် ရဟန်း ဖြစ်နေရမည်။
၆။ ဂုဏသမ္ပတ္တိ - ဈာန်အဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံသော ရသေ့၊ ရဟန်းဖြစ်ရမည်။
၇။ အဓိကာရော - မိမိအသက်ကိုပင် စွန့်လွှတ်နိုင်လောက်အောင် ပြင်းပြသော ဆန္ဒရှိရမည်။
၈။ ဆန္ဒတာ - ဘုရားဖြစ်လိုသော အလွန်ပြင်းပြသည့် ဆန္ဒရှိရမည်။
ဤရှစ်မျိုးနှင့် ပြည့်စုံမှသာလျှင် နိယတဗျာဒိတ်ကို ရနိုင်သည်။ သုမေဓာရှင်ရသေ့၏ သန္တာန်၌ ဤဆန္ဒသည် အလွန်ပြင်းပြသည်။ အကယ်၍ တစ်စုံတစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်က "ရှင်ရသေ့၊ တောင်စကြာဝဠာတိုက်မှ မြောက်စကြာဝဠာတိုက်အထိ မီးကျီးခဲများကို အပြည့်ဖြန့်ခင်းထားသည်။ ထိုမီးကျီးခဲများကို ဖြတ်ကျော်သွားနိုင်လျှင် ဘုရားဖြစ်မည်" ဟုဆိုပါက သူသည် ချက်ချင်းထသွားမည်ဖြစ်သည်။ ထက်မြက်သော လှံသွားများကို တောင်စကြာဝဠာမှ မြောက်စကြာဝဠာအထိ စိုက်ထောင်ထားပြီး "ထိုအပေါ်နင်းလျှောက်သွားနိုင်လျှင် ဘုရားဖြစ်မည်" ဟုဆိုလျှင်လည်း သူသည် သွားမည်ဖြစ်သည်။ အဲဒီလို ဆန္ဒမျိုးသည်သာ "ဆန္ဒာဓိပတိ" ဖြစ်သည်။ ပျော့တိပျော့ညံ့ ဆန္ဒမျိုး မဟုတ်ပါ။ ထို့ကြောင့် ဆန္ဒစောလျှင် မအောင်မြင်နိုင်ဘူးလား။ အောင်မြင်နိုင်ပါသည်။
ဆန္ဒရှိပြီဆိုလျှင် ဘာဆောင်ရမှာပါလိမ့်။ ဝီရိယဆောင်ရမည်။ ဝီရိယနှင့်ပတ်သက်၍လည်း ပြောစရာများစွာရှိသည်။ သံယုတ္တနိကာယ်၊ ဒေဝတာသံယုတ်လာ သုဝီရသုတ်နှင့် သုသိမသုတ် နှစ်သုတ်ရှိသည်။ သိကြားမင်းသည် အသူရာတို့၏ နတ်ပြည်ကို လွှဲပြောင်းယူထားသောကြောင့် အသူရာများနှင့် အမြဲတမ်း စစ်တိုက်နေရသည်။ တစ်ခါသော် အသူရာတို့ စစ်ချီလာသောအခါ သိကြားမင်းက သူ၏သားတော်များဖြစ်သော သုသိမနှင့် သုဝီရတို့အား စစ်ကိုအသင့်ပြင်ထားရန် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် ပြောသော်လည်း မေ့လျော့နေကြသည်။ ထိုအခါ သိကြားမင်းက စိတ်မရှည်တော့ဘဲ ဤသို့ မိန့်ကြားခဲ့သည်။
"အဝါယမံ သုခံ လဒ္ဓါ အဓိဂစ္ဆေယျ သုဝီရ၊ တဒညတြ ဂစ္ဆေယျ မမပေတ္ထ ပါပယ။"
အနက်အဓိပ္ပာယ်မှာ "အို သုဝီရ၊ အားထုတ်မှုမရှိဘဲ ချမ်းသာသုခကို ရနိုင်မည်ဆိုပါက ထိုချမ်းသာရာအရပ်သို့ ငါ့ကိုလည်း ခေါ်ပါဦး" ဟု ဆိုလိုသည်။ အားထုတ်မှုမရှိဘဲ ဘယ်သောအခါမှ မည်သည့်ချမ်းသာမျိုးကိုမှ မရနိုင်ပါ။ လောကီချမ်းသာဖြစ်စေ၊ လောကုတ္တရာချမ်းသာဖြစ်စေ၊ နောက်ဆုံး စာမေးပွဲအောင်ခြင်းဖြစ်စေ လုံ့လဝီရိယမရှိဘဲ မရနိုင်ပါ။
ဘုရားရှင်ကိုယ်တော်မြတ်က ထိုသုတ်၏ နိဂုံး၌ ဤသို့ ဟောကြားတော်မူသည်။ "ချစ်သားတို့၊ သင်တို့သည် ကောင်းစွာဟောကြားထားသော ဓမ္မဝိနယသာသနာတော်၌ ရဟန်းပြုကြလျှင် 'ကတံ ကရဏီယံ၊ ဝါယမေထ' အားထုတ်ကြရမည်။ အဘယ်အတွက် အားထုတ်ရမည်နည်။ 'အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ၊ အနဓိဂတဿ အဓိဂမာယ၊ အသစ္ဆိကတဿ သစ္ဆိကိရိယာယ' - မရောက်သေးသော နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ခြင်းငှာ၊ မသိသေးသော နိဗ္ဗာန်ကို သိခြင်းငှာ၊ မျက်မှောက်မပြုရသေးသော နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်းငှာ အားထုတ်ကြရမည်" ဟု ဟောကြားတော်မူခဲ့သည်။
လောကနီတိမှာလည်း "သားများသခင် ခြင်္သေ့မင်းပင်၊ လုံ့လမရှိ၊ အိပ်ချည်းနေငြား၊ ပါးစပ်တွင်းသို့၊ အစာအလျောက်၊ ဝင်မည်လော" ဟု ဆိုထားသည်။ အိပ်ပျော်နေသော ခြင်္သေ့မင်း၏ ပါးစပ်ထဲသို့ သားကောင်သည် အလိုလို ပြေးဝင်မလာနိုင်ပါ။ ထို့အတူပင် လုံ့လဝီရိယမရှိဘဲ ဘဝ၏ အထွတ်အထိပ်သို့ မရောက်နိုင်ပါ။ ထက်သန်သော လုံ့လဝီရိယဖြင့်သာလျှင် အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်နိုင်မည် ဖြစ်သည်။ သို့သော် ထိုကြိုးစားအားထုတ်မှုသည် မှန်ကန်သော နည်းလမ်း၊ မှန်ကန်သော စည်းကမ်းဖြင့် ဖြစ်ရန်လည်း အရေးကြီးသည်။ ဤသည်မှာ "ဝီရိယာဓိပတိ" အကြောင်း ဖြစ်သည်။
နောက်တစ်ခုမှာ "စိတ္တာဓိပတိ" အကြောင်းဖြစ်သည်။ ဓမ္မပဒ၊ စိတ္တဝဂ်၌ ဘုရားရှင် ဟောကြားတော်မူခဲ့သော ဂါထာရှိသည်။
"သုဒုဒ္ဒသံ သုနိပုဏံ၊ ယတ္ထကာမနိပါတိနံ။
စိတ္တံ ရက္ခေထ မေဓာဝီ၊ စိတ္တံ ဂုတ္တံ သုခါဝဟံ။"
အနက်အဓိပ္ပာယ်မှာ "အလွန်မြင်နိုင်ခဲသော၊ အလွန်သိမ်မွေ့သော၊ အလိုရှိရာအာရုံ၌ ကျရောက်တတ်သော စိတ်ကို ပညာရှိသည် စောင့်ရှောက်ရာ၏။ စောင့်ရှောက်ထားသော စိတ်သည် ချမ်းသာကို ဆောင်တတ်၏" ဟု ဖြစ်သည်။ "ထိန်းနိုင်မှ ထိပ်ရောက်မည်။" စိတ်ကို မထိန်းနိုင်လျှင် အောက်သို့ ထိုးစိုက်ကျသွားမည်။ လောကမှာ ဖြစ်ပွားနေသော ပြဿနာအများစုသည် စိတ်ကို မစောင့်ရှောက်နိုင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။
နောက်ဆုံးမှာတော့ "ဝီမံသာဓိပတိ" ဖြစ်သည်။ အရာခပ်သိမ်း ထိပ်ဆုံး၌ တည်မြဲနေရန် ပညာဖြင့် ကွပ်ကဲထိန်းချုပ်ထားရမည်။
ဣန္ဒြိယပစ္စည်း အရကောက်
ယခု ဣန္ဒြိယပစ္စည်းသို့ ပြန်သွားကြပါစို့။ ဣန္ဒြိယပစ္စည်း၏ တရားကိုယ်မှာ ဇီဝိတ၊ စိတ်၊ ဝေဒနာ၊ သဒ္ဓါ၊ ဝီရိယ၊ သတိ၊ ဧကဂ္ဂတာ၊ ပညာဟူ၍ ရှစ်ပါးဖြစ်သည်။ ကုသလပုဒ်၌ ပုံသေခြောက်ပစ္စည်း (ည၊ သံ) နှင့် ဤရှစ်ပါးကို တူရာရှာလျှင် ကမ္မပစ္စည်းမှ စေတနာတစ်ပါးကြဉ်၍ ခြောက်ပစ္စည်းနှင့် ဣန္ဒြိယပစ္စည်းမှ ရှစ်ပါးပေါင်းသော် ၁၂ ပစ္စည်းရသည်။ အကုသလပုဒ်၌မူ ဟေတုမရတော့ဘဲ ဣန္ဒြေငါးပါး (ဇီဝိတ၊ စိတ်၊ ဝေဒနာ၊ ဝီရိယ၊ ဧကဂ္ဂတာ) သာရသောကြောင့် ပစ္စည်းနည်းသွားမည် ဖြစ်သည်။
ဈာနပစ္စည်း အရကောက်
ဈာနပစ္စည်း၏ တရားကိုယ်မှာ ဝိတက်၊ ဝိစာရ၊ ပီတိ၊ ဝေဒနာ၊ ဧကဂ္ဂတာ ဟူ၍ ငါးပါးဖြစ်သည်။ ကုသလပုဒ်၌ ပုံသေခြောက်ပစ္စည်းနှင့် ဤငါးပါးကို တူရာရှာလျှင် ဣန္ဒြိယ၊ မဂ္ဂ ပစ္စည်းတို့နှင့် တူညီမှုရှိသောကြောင့် စုစုပေါင်း ၉ ပစ္စည်းရသည်။
ဈာနဟူသည် အာရုံသို့ ကပ်၍ရှုခြင်းသဘောဖြစ်သည်။ ဒွေပဉ္စဝိညာဉ်စိတ် ၁၀ ပါးသည် အာရုံ၌ ထိခိုက်ရုံမျှသာရှိပြီး စူးစိုက်ရှုခြင်းသဘောမရှိသောကြောင့် ဈာနပစ္စည်းမထိုက်ပါ။ ဈာန်သည် အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာန် (အာရုံကို စူးစိုက်ရှုခြင်း) နှင့် လက္ခဏူပနိဇ္ဈာန် (ရုပ်နာမ်တရားတို့ကို လက္ခဏာရေးသုံးတန်ဖြင့် ရှုခြင်း) ဟု နှစ်မျိုးရှိသည်။
နိဂုံးချုပ်နှင့် နောက်နေ့အတွက် ပြင်ဆင်ရန်
မနက်ဖြန်တွင် မဂ္ဂပစ္စည်းကို သင်ကြားပြီးလျှင် သဟဇာတကြီးပိုင်းသို့ သွားမည်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် စာအုပ်စာမျက်နှာ ၅၀ မှ ကရဏသမ္ปากလင်္ကာများကို နေ့စဉ်ရွတ်ဆိုကြရမည်။ စာမျက်နှာ ၉ မှ သဟဇာတကြီး သုတ္တန်သင်္ချာများနှင့် စာမျက်နှာ ၁၀ မှ ပါဠိတော်များကို ကြိုတင်ဖတ်ရှုပြင်ဆင်ခဲ့ကြပါ။ အရာခပ်သိမ်းကို ကြိုတင်ပြင်ဆင်ခြင်းသည် ကောင်းမြတ်သော အလေ့အထ ဖြစ်ပါသည်။